VỀ XỬ LÝ TÀI SẢN KHÔNG XÁC ĐỊNH ĐƯỢC CHỦ SỞ HỮU

Hỏi: Xin chào luật sư, tôi tên Hoàng, là chủ một bãi giữ xe tại Khánh Hòa. Bãi giữ xe của tôi hiện đang phải trông coi rất nhiều xe gắn máy bị người dân bỏ lại đến nay đã mấy năm trời. Tôi không cách nào tìm được chủ xe, và cũng không thể nào giữ được vì số lượng xe bị bỏ lại quá nhiều, không đủ diện tích để tôi nhận giữ những xe khác.
Xin hỏi luật sư, tôi phải làm sao để thanh lý hợp pháp những tài sản này để giải phóng không gian bãi? 

Đáp: Xin chào anh Hoàng, lời đầu tiên, xin được thông cảm cùng nỗi trăn trở của anh! 

Trước hết, phải xác định: những xe gắn máy bị bỏ lại mà anh Hoàng đang phải trông giữ là tài sản không xác định được chủ sở hữu, tức tài sản có chủ nhưng tạm thời chưa thể xác định chủ là ai (căn cứ khoản 2 Điều 228 Bộ luật Dân sự 2015). 

Để thanh lý những tài sản này đúng pháp luật, việc đầu tiên anh Hoàng cần làm là đến Ủy ban nhân dân hoặc Công an cấp xã gần nhất (tôi xin gọi tắt là chính quyền địa phương) để khai báo về việc phát hiện tài sản. Chính quyền địa phương tiếp đó sẽ làm thủ tục công khai, niêm yết tài sản tại địa phương để tìm chủ sở hữu. 

Thủ tục này được quy định rõ tại khoản 2 Điều 228 Bộ luật Dân sự năm 2015:

"Người phát hiện tài sản không xác định ai là chủ sở hữu phải thông báo hoặc giao nộp tài sản cho Ủy ban nhân dân hoặc công an cấp xã gần nhất để thông báo công khai cho chủ sở hữu biết mà nhận lại.
Ủy ban nhân dân cấp xã hoặc công an cấp xã đã nhận tài sản phải thông báo cho người phát hiện về kết quả xác định chủ sở hữu.
Sau 01 năm, kể từ ngày thông báo công khai mà không xác định được ai là chủ sở hữu tài sản là động sản thì quyền sở hữu đối với động sản đó thuộc về người phát hiện tài sản”.

Từ điều luật này, có thể suy ra: Nếu chính quyền địa phương không thể tìm được chủ sở hữu của tài sản sau 01 năm công khai, niêm yết thì tài sản sẽ đó thuộc về anh Hoàng (người phát hiện tài sản).

Nhưng quan trọng nhất là anh Hoàng phải xin được Thông báo kết quả xác định chủ sở hữu từ chính quyền địa phương. Nội dung của Thông báo phải ghi rõ là không tìm được chủ sở hữu. Đây là cơ sở quan trọng để anh được xác lập quyền sở hữu đối với các tài sản bị bỏ lại.  

Cũng xin anh và quý độc giả lưu ý thêm một vài vướng mắc có thể xảy ra khi thực hiện thủ tục này.  

Hiện nay, việc giao nộp tài sản không xác định được chủ sở hữu đang diễn ra thực trạng: Người dân khi đưa tài sản lên giao nộp thì không được chính quyền địa phương tiếp nhận. Nguyên nhân có thể vì diện tích sân bãi của cơ quan không đủ rộng để đáp ứng việc trông giữ tài sản, nhất là khi tài sản giao nộp là vật có kích thước, giá trị lớn như xe gắn máy hoặc xe ô tô với số lượng có thể đến hàng chục chiếc. Mặt khác, việc trông coi, giữ gìn tài sản ròng rã cả năm trời để tránh thất lạc, mất cắp, xuống cấp hoặc hư hỏng tài sản cũng có thể làm hao tổn nguồn nhân lực và chưa biết tính chi phí như thế nào.

Để giải quyết những bất cập trên, người phát hiện tài sản không nhất thiết phải đem tài sản tới giao nộp cho chính quyền địa phương, mà chỉ cần khai báo về việc phát hiện tài sản để chính quyền địa phương thực hiện thủ tục niêm yết công khai theo khoản 2 Điều 228 BLDS 2015.

Tuy nhiên, nếu chỉ khai báo mà không giao nộp tài sản, có khả năng người dân sẽ không được chính quyền địa phương thông báo kết quả tìm kiếm chủ sở hữu, bởi hiện khoản 2 Điều 228 BLDS 2015 mới chỉ quy định nghĩa vụ thông báo kết quả kìm kiếm của chính quyền địa phương nếu người dân có giao nộp tài sản; còn nếu không giao nộp mà chỉ khai báo thôi thì chính quyền không cần phải ra thông báo (“UBND cấp xã hoặc công an cấp xã đã nhận tài sản phải thông báo cho người phát hiện về kết quả xác định chủ sở hữu”).

Như vậy, làm thế nào để người chỉ khai báo về tài sản được xác lập quyền sở hữu đối với tài sản?  Đây có lẽ là một thiếu sót về mặt lập pháp.

Hiện nay đã có Nghị định 29/2018/NĐ-CP quy định thủ tục xác lập quyền sở hữu toàn dân đối với tài sản không xác định được chủ sở hữu, nhưng chưa có văn bản quy phạm pháp luật nào quy định riêng về thủ tục xác lập quyền sở hữu cho cá nhân đối với tài sản không xác định được chủ sở hữu. 

Đối với trường hợp tài sản là phương tiện giao thông, Thông tư 24/2023/TT-BCA ngày 01/7/2023 của Bộ Công an cũng mới chỉ công nhận việc đăng kí chính chủ đối với xe có nguồn gốc, giấy tờ rõ ràng hoặc xe bị tịch thu theo quy định pháp luật, chứ chưa quy định về thủ tục đăng kí sở hữu đối với phương tiện giao thông là tài sản không xác định được chủ, tức tài sản không rõ nguồn gốc.

Do đó, để tiếp tục hoàn thiện khung pháp lý và đồng nhất với nội dung của khoản 2 Điều 288 BLDS 2015, các quy định của cơ quan Nhà nước về đăng kí sở hữu tài sản không xác định được chủ sở hữu nói chung và đăng kí sở hữu phương tiện giao thông bị bỏ lại nói riêng nên có thêm quy chế cụ thể về đăng kí sở hữu cho cá nhân đối với tài sản có nguồn gốc là tài sản không xác định được chủ sở hữu.

Trân trọng,
Văn phòng Luật sư Kim Ngân